कस्ता व्यक्तिको संगत गर्नुहुँदैन ? हेर्नुहोस्

 यस्य न ज्ञायते शीलं न कुलं न च संश्रयः । 

न तस्य सङ्गतिं कुर्यादित्युवाच बृहस्पतिः ।।– पञ्चतन्त्र, ४।२०  

जसको शील, कुल र आश्रय राम्ररी जानिदैन त्यस्ता व्यक्तिसँग संगत गर्नुहुँदैन । 

  मित्रता गाँस्नु अघि विशेष कुरामा ख्याल राख्नु पर्दछ । आफूले सम्बन्ध गाँस्न लागेको व्यक्ति शीलवान् छ छैन विचार गर्नुपर्दछ । शील भनेको सच्चरित्रता हो । असल नियत भएको व्यत्तिसँग मात्र मित्रता गाँस्नु पर्दछ । खराब नियत भएको व्यक्तिसँग संगत गर्नाले जीवन अवनतिको मार्गतर्फ लम्किने गर्दछ ।  व्यक्तिगत रूपमा संगत गर्न लायक व्यक्ति हो होइन, उक्त व्यत्तिसँग संगतगर्दा आफूमा उन्नतिका मार्ग प्राप्त  हुन्छन् वा अवरुद्ध हुन्छन् सोको विचार गर्नुपर्दछ । सर्वप्रथमतः मित्रता गाँस्ने व्यक्ति शीलवान् हुनुपर्दछ । अन्यथा मित्रका हात नबढाउनु नै उचित रहन्छ । 

यसैगरी मित्र असल कुलको हो होइन भनेर विचार पनि गर्नुपर्छ भनिएको छ । असल कुलको व्यक्ति हो होइन निक्र्योल गरेर मात्र मित्रताको हात फैलाउनु पर्दछ । कुल परम्परा राम्रो भएका व्यक्ति असल हुन्छन्, अन्यथा उक्त मित्रबाट भलो हुन सक्दैन भनिएको छ । 

यसैगरी मित्र कस्तो आश्रयमा छ सोको पनि विशेष ख्याल गर्नुपर्दछ । आश्रयले पनि व्यक्तित्वमा प्रभाव पार्ने गर्दछ । आश्रय भनेको संगत वा छत्रछायाँ हो । सज्जन वयक्तिको छत्रछायाँमा रहेको व्यक्ति नै मित्रका रूपमा वरणीय हुनसक्नछन् । खराव व्यक्तिको संगत गर्ने, खराव व्यक्तिकै छत्रछायाँमा परेका व्यक्तिसँग पनि मित्रता गाँस्नु हुँदैन्न भनिएको छ  । अतः व्यक्तिको शील, कुल एवं आश्रयको विचार नगरी सहसा मित्रताको सम्बन्ध जोड्नुहुँदैन भन्ने नीति वचन मननीइ छ ।    – नारायणप्रसाद निरौला, ज्योतिषाचार्य –