आज मोक्षदा एकादशीव्रत, महिमासहित हेर्नुहोस् आजको दिन २०७७ पौष १० गते

श्रीगणेशाय नमः ।। आज विक्रम संवत् २०७७ साल पौष महिनाको १० गते तदनुसार ईशवीय सन् २०२० अन्तर्गत डिसेम्बर महिनाको २५ तारिख, शुक्रवार हो । सृष्टिदेखि हालसम्म १,९५,५८,८५१२१ वर्ष व्यतीत भइसकेका छन् । कलिकालको ५१२१औँ वर्षअन्तर्गत श्री शालिवाहनीय शाके १९४२, तथा नेपाल संवत् ११४१ अन्तर्गत प्रमादी नामको संवत्सर चलिरहेको छ ।

 सूर्य दक्षिणायनमा छन् । हेमन्त ऋतुअन्तर्गत मार्गशीर्ष शुक्लपक्षको  एकादशी  तिथि राति २।८ बजेसम्म रहनेछ । यो महिनाका देवता नारायण र मासदेवी लक्ष्मी हुन् । सूर्य धनु राशिमा र बृहस्पति मकर राशिमा रहेका छन् । अश्विनी नक्षत्र बिहान ८।४५ बजेसम्म रहनेछन् । यसैगरी आज  शिव योग र  वणिज  करण रहेका छन् । आज सूर्योदय बिहान ६।५४ मा छ भने सूर्यास्त बेलुका ५।१४ बजे हुनेछ । चन्द्रमा आज  मेष  राशिमा रहेका   छन् ।  

आज आज मोक्षदा एकादशीव्रत परेको छ । मार्गशीर्ष शुक्लपक्षको एकादशीलाई मोक्षदा भनिन्छ । आज एकादशीको व्रत धारण गर्नाले मोक्ष प्राप्त हुने शास्त्रीय मान्यता रहेको छ । यसैगरी  आज गीताजयन्ती पनि हो । 

आज तुलसीको मञ्जरी, धूप, दीप आदि वस्तुले दामोदर भगवान्को पूजा शुभ रहनेछ । यसैगरी उपवास वसेर हरिको नाम संकीर्तन, पनि शुभ रहनेछ । 

मार्गशीर्ष शुक्ल एकादशीका दिन कुरुक्षेत्रमा भगवान् श्रीकृष्णले अर्जुनलाई श्रीमद्भगवद्गीताको उपदेश गर्नु भएको थियो । अतः यो तिथि गीता जयन्तीका नामले पनि चिनिन्छ । आज श्रीमद्भगवद्गीतापाठको अनुष्ठान शुभ रहन्छ । गीता कर्मयोग हो । जहाँ कर्मको गीत गाइएको छ । 

कथा –

पद्मपुराणमा भगवान श्रीकृष्णले  धर्मराज युधिष्ठिलाई गीताको महिमागना गर्नुभएको प्रसङ्गपनि आज स्मरणीय छ । भारतवर्षमा एकजना वैखानस नाम गरेका प्रजापालक राजा थिए । उनको राज्यमा सुख र शान्तिको वहार थियो । योगी, सन्यासी, मुनि, सिद्ध, सन्त सबै भयरहित वतावरणमा आ–आफ्ना कार्य सम्पादन गर्दथे । एकरात वैखानस राजाले सपनामा आफ्ना पिता नर्कको यातना भोगिरहेको दृश्य देखे । राजा आफ्ना पिताको त्यो अवस्था देखेर छट्पटिए र रातभरि निदाउन सकेनन् । बिहान हुनासाथ उनले विद्वत् सम्मेलन गरेर  जेजस्तो स्वप्नमा देखेका थिए ती सबै  विवरण सुनाए । 

राजाका कुरा सुनेर विद्वान्हरूले उनलाई त्रिकालदर्शी ऋषि पर्वतसमक्ष जाने सल्लाह दिए । वैखानस राजा ऋषि पर्वतका कुटीमा पुगे र विनम्रता पूर्वक आफ्नो समस्या बताए । राजाको अधीरता र छट्पटीलाई देखेर महाज्ञानी पर्वतले उनलाई भने – हजुरका पिता आफ्नो एउटा गल्तीको सजाय भोग्दै हुनुहुन्छ । उनलाई नरकबाट मुक्त बनाउन हजुरले मार्गशीर्ष शुक्ल पक्षको एकादशी अर्थात् मोक्षदा एकदशीको व्रत लिई  यस एकादशीको पुण्य हजुरले आफ्ना पितालाई समर्पण गर्नुपर्दछ  अनि तपाईका पिता नर्कबाट मुक्त हुनु हुनेछ ।

 यस्तो कुरा सुनेपछि ऋषि पर्वतको आज्ञा अनुसार वैखानस राजाले विधिपूर्वक मोक्षदा एकादशीको व्रत गरे र प्राप्त पुण्य पिताजीलाई अर्पित गरिदिए । राजा वैखानसको पुण्यका प्रभावले उनका पिताले मोक्षत्व प्राप्त गरे । अतः आज आफ्ना नरकमा परेका पितृको उद्धारका निम्ति पनि एकादशीको व्रत उत्तम रहने कुरा पद्म पुराणमा साक्षात् श्रीकृष्ण  भगवान्ले बताउनुभएको छ । 

 उपप्राध्यापक नारायणप्रसाद निरौला

    ज्योतिषाचार्य, वास्तुविद्